In Wij zijn Angela brengen tien Nederlandse vrouwen – elk op hun eigen manier – hun fascinatie voor de Duitse bondskanselier Angela Merkel onder woorden. Niemand pretendeert daarbij Merkel volledig doorgrond te hebben, verre van. Zodoende is het uitgangspunt meteen ook de conclusie: Angela Merkel is een intrigerend figuur waarover het laatste woord nog niet geschreven is.
Zoals Marcia Luyten in de inleiding aankondigt, benaderen de tien auteurs Angela Merkel vanuit verschillende invalshoeken. Van een strikte werkverdeling is echter geen sprake. En daar wringt helaas meteen ook het schoentje. Zo hebben de auteurs het al te vaak over dezelfde zaken. Neem bijvoorbeeld Angela Merkels voorkomen. Buiten (mode)journalist Cécile Narinx, die in haar bijdrage Merkels outfit onder de loep neemt en concludeert dat haar werkpak ‘deels uniform, deels identiteit’ is, gaan op zijn minst twee andere auteurs hier in hun bijdrage ook op in. Zo omschrijft Floor Houwink ten Cate het voorkomen van de bondskanselier als ‘degelijk, een beetje saai, maar wel betrouwbaar’ en stelt Evelien van Veen dat Merkel ons leert dat ‘uiterlijk en succes ook voor vrouwen niets met elkaar te maken hoeven hebben’.
Op zich is er niets mis met het feit dat de auteurs af en toe stilstaan bij dezelfde zaken. Hun uiteenlopende duidingen zetten me zeker aan het denken. Het is wel jammer dat door de herhaling van een handvol aspecten, er minder ruimte is voor de verdieping van andere (die er meer toe doen dan Merkels garderobe). Waar ik na het lezen van Wij zijn Angela bijvoorbeeld meer over wil weten zijn haar visie op het politieke bedrijf, haar leiderschapskwaliteiten en haar geprezen tactisch vernuft. Sommige auteurs, met name Duitslandkenners Margriet Brandsma en Sophie Derkzen, hebben het hier in hun bijdrage wel even over. Toch bleef ik op mijn honger zitten.
Kortom, het feit dat Wij zijn Angela als boek aandacht wil besteden aan de verschillende facetten van de bondskanselier (‘haar voorkomen, haar politieke stijl, haar inhoudelijke politiek en haar persoonlijkheid’), wil niet zeggen dat iedere individuele auteur dat daarom moet doen. In dit geval staat kiezen niet gelijk aan verliezen. Integendeel, kiezen biedt meer ruimte voor verbreding én verdieping, voor het leggen van eigen accenten en voor het aankaarten van vraagstukken die de eerdergenoemde facetten van Merkels bondskanselierschap overstijgen. Daar laat Wij zijn Angela naar mijn oordeel kansen liggen.
Liever nog dan een striktere werkverdeling te hanteren, had een redacteur één van de intrigerende vragen die als rode draad doorheen Wij zijn Angela loopt centraler gesteld, namelijk: Wat betekent het om één van de weinige machtige vrouwen aan de politieke wereldtop zijn? Want dat is Angela Merkel zonder twijfel. Zoals Devika Partiman, oprichter en voorzitter van de stichting Stem op een Vrouw, terecht aangeeft worden er aan Merkel en haar lotgenoten in het verleden en vandaag de dag torenhoge verwachtingen gesteld: ‘Je vertegenwoordigt als vrouw aan de top niet alleen jezelf, maar een hele groep vrouwen. Hoe oneerlijk dat ook is.’ Van die oneerlijkheid zijn alle auteurs zich bewust. Dat neemt echter niet weg dat ook zij veel van haar verwachten. En met die verwachtingen worstelen ze soms. Zo schrijven verschillende auteurs over Merkels terughoudendheid om het over haar vrouw-zijn te hebben en vragen ze zich af waarom ze zichzelf niet uit eigen beweging een feminist noemt. Want dat zou ze toch moeten doen, of niet? Wij zijn Angela biedt je geen pasklare antwoorden, maar stof tot nadenken.
In haar scherpe bijdrage gaat Madeleijn van den Nieuwenhuizen, onderzoeker en oprichter van het mediakritische Instagramaccount Zeikschrift, expliciet op dit feministisch vraagstuk in. Ze schrijft: ‘Je kan beargumenteren dat hoge ambtsbekleders, in hun voorbeeldfunctie, extra verantwoordelijkheid dragen om het label feminist te adopteren als het even kan – het daarmee te ontdoen van de connotatie ‘militant gekkie’. ‘Maar,’ voegt ze eraan toe, ‘het wel of niet dragen van labels moeten we, als zodanig, niet verwarren met handelen. (…) Vandaag, in een tijd waarin zelfopgeplakte labels de vuurproef van ideologie lijken te zijn, waarin we graag zwart-op-wit willen hebben aan welke kant je staat, maken zij die hun overtuigingen uitdragen in daden of verzakingen ons nerveus.’
Reflecties als deze maken van Wij zijn Angela een boek dat thuishoort op de feministische boekenplank van Feminstenland. Het boek legt echter veel verantwoordelijkheid bij de lezer. Die moet, indien hij of zij geïnteresseerd is in vraagstukken die de persoon van Angela Merkel overstijgen, zelf op zoek naar de puzzelstukjes die bij elkaar horen, en die dan eigenhandig in elkaar passen. Het is een uitdaging, maar wel één die het waard is.
Wij zijn Angela, Uitgeverij Pluim, Maart 2020
Ingeleid door Marcia Luyten; bijdragen door Manon Uphoff, Evelien van Veen, Els Kloek, Devika Partiman, Cécile Narinx, Margriet Brandsma, Sophie Derkzen, Wilma de Rek, Madeleijn van den Nieuwenhuizen en Floor Houwink ten Cate
Door: Edurne De Wilde
DEEL
Lees ook
Recensie: Invisible Women – Caroline Criado Perez
Recensie: Wij zijn Angela
Recensie: On Fire. The Burning Case For A Green New Deal – Naomi Klein
