Het boek ‘De vrouw als eunuch’ is een klassieker van de tweede feministische golf. Germaine Greer beschouwt daarin uiteenlopende emancipatiekwesties, van liefdesrelaties tot misogynie. In deze recensie zal ik specifiek uitlichten hoe zij het thema vrouwen en werk behandelt en de situatie eind jaren ‘60 vergelijken met de situatie anno nu. Hoewel Greer zich focust op de situatie in het Verenigd Koninkrijk heb ik besloten me voornamelijk te richten op gegevens over Nederland.
Vrouwen die blijven werken
In het Engeland van de jaren ’60 ziet Greer met lede ogen aan dat vrouwen veel minder werken dan mannen. Dit heeft tot gevolg dat het merendeel van de vrouwen in zowel Engeland als Nederland in de jaren ’60 afhankelijk is van inkomens van mannen. Ook de houding van de minderheid die na het trouwen wel bleef werken stelde Greer teleur: toen zij les gaf op een school uitten haar getrouwde vrouwelijke collega’s de vurige wens met werken te stoppen zodra hun mannen genoeg zouden verdienen om het gezin te onderhouden. Greer vond deze houding bedroevend omdat die het beeld bevestigde van vrouwen als tijdelijke, dociele, arbeidskrachten zonder ambities. Dit verpestte volgens haar de kansen op gelijke lonen en carrièreperspectieven voor de andere helft van de werkende vrouwen, namelijk ongetrouwde vrouwen die financieel voor zichzelf moesten zorgen. Ook voor hoogopgeleide vrouwen was het weinig aantrekkelijk om te blijven werken als zij getrouwd waren. Zo bleek een vrouwelijke arts na aftrek van belasting, het loon van een hulp in de huishouding en andere rekeningen die werkende vrouwen noodgedwongen moesten betalen minder geld over te houden dan de hulp in de huishouding!
Greer concludeert dat vrouwen niet op het arbeidsprobleem gericht waren omdat zij meer op het gezin gericht waren. Zij hadden daardoor weinig interesse in bijvoorbeeld activistische bijeenkomsten en vakbonden. Nog steeds zijn er vrouwen (en mannen) die huishouden en ander onbetaald werk verkiezen boven een betaalde baan. De keuze om huisvrouw of huisman te worden als je dat het liefste wilt en kunt financieren mag er zijn. Voor mij betekent feminisme de vrije keuze hebben, of je nou werknemer, ondernemer of huisvrouw wilt zijn. Wel vind ik net als Greer dat vrouwen anno nu meer doorgroeikansen en een gelijke beloning moeten krijgen en daar activistisch in mogen zijn.
Salarissen
Als vrouwen in de jaren ’60 al werkten was het loon niet aantrekkelijk. Zij werkten voor een bescheiden inkomen in voornamelijk door vrouwen bezette branches zoals de textielindustrie en het onderwijs. Zelfs in dergelijke branches werden belangrijke functies zoals modeontwerper en maître d’hotel altijd door mannen vervuld. Dit verklaart gedeeltelijk de salarisverschillen. Maar ook als mannen en vrouwen hetzelfde werk deden verdienden mannen soms meer dan het dubbele. Nog steeds werken in sommige beroepen en sectoren vrijwel alleen maar vrouwen of mannen. Zo blijft de kinderopvang het terrein van vrouwen en in autogarages werken voornamelijk mannen.
Mannen krijgen nog steeds te vaak meer betaald dan vrouwen voor hetzelfde werk. Het gaat in Engeland om percentages tussen de 0 en 10% en in Nederland om een verschil van 15,5% (Gender pay gap in the UK: 2018). In een rapport van het World Economic Forum wordt voorspeld dat het nog 61 jaar duurt voordat mannen en vrouwen in Westerse landen evenveel zullen verdienen (Metro, 20 december 2018). Tegen die tijd is de generatie Z, geboren tussen 1995 en 2010, al met pensioen!
Terug naar de vrouw als Eunuch: Greer schrijft dat wanneer vrouwen buitenshuis werkten, ze toch de man moesten dienen, bijvoorbeeld als secretaresse. Ze moesten het ego van hun baas beschermen en zijn fouten maskeren. Veel bedrijven werden eigenlijk door secretaresses geleid. Greer vond daarom dat een vrouw de baan van haar baas mag ambiëren aangezien ze zijn werk goed kent. Zij stelt dat op een gegeven moment enkel de baan van de baas goed genoeg zou moeten zijn voor een vrouw, maar denkt dat dit waarschijnlijk nooit zal gebeuren. Vrouwen lijken inderdaad nog altijd bescheidener dan mannen te zijn in het nastreven van een carrière. Gelukkig hebben vrouwen tegenwoordig wel de mogelijkheid om bijvoorbeeld buschauffeuse of pilote te worden, beroepen die voorheen als typisch mannelijk werden gezien. In de jaren ’60 was dit ondenkbaar. Greer schrijft dat vrouwen die een vak zoals elektrotechniek leerden geen werk konden vinden. Een vrouw die in haar beroep dezelfde kansen wilde krijgen als een man moest vele malen beter zijn dan de mannelijke professionals om door de barrière van vooroordelen heen te breken. Ook geeft ze aan dat een vrouw meer slagingskansen had naarmate ze streefde naar een hoge positie en dan opviel als minderheid tussen de mannen. Nog steeds vallen vrouwen in voornamelijk door mannen bezette branches zo op dat ze media aandacht krijgen, zoals vrouwen in hoge functies bij het leger en in multinationals.
Greer somt een lijst van instructies voor secretaresses op die als antwoord op een artikel in de Sunday Times van 27 juli 1969 werd gepubliceerd. Ik heb als secretaresse gewerkt, maar nergens kreeg ik dergelijke instructies voorgelegd:
- Zie er altijd goed, maar nooit uitdagend uit.
- Gebruik het damestoilet om lipstick op te doen, je ogen op te maken, je nagels te lakken of andere kousen aan te trekken.
- Leer lekkere thee en koffie te zetten.
- Gebruik altijd een deodorant; je bent niet het meisje van een op de duizend dat er geen nodig heeft.
Helaas zijn seksistische instructies geen schreeuw uit het verleden. In 2016 werd uitzendkracht Nicola Thorp weggestuurd bij PriceWaterhouseCoopers omdat zij niet voldeed aan de bedrijfsdresscode voor vrouwen. Die stelde hoge hakken verplicht. Haar petitie werd serieus genomen door het parlement van het Verenigd Koninkrijk, maar tot een verbod op seksistische bedrijfsdresscodes kwam het helaas niet.
Al met al blijkt dat binnen het thema vrouwen en werk vijftig jaar na dato nog steeds dezelfde kwesties omtrent arbeidsparticipatie, beloning en seksisme een rol spelen. Greer was vooruitstrevend in haar denken. Zij begreep dat de rolverdeling in het gezin, ongelijke salarissen en het gebrek aan doorgroeimogelijkheden vrouwen ontmoedigden en pleitte daarom voor meer activisme en ambitie onder vrouwen die volgens haar weinig deden aan het veranderen van de status quo. Zij stelt dat een vrouw de plicht heeft om de man in de race om werk niet alleen te evenaren, maar ook achter zich te laten. Greers droom is nog geen werkelijkheid. De positie van vrouwen als werknemers is verbeterd, maar ik vind dat zolang mannen en vrouwen nog steeds ongelijk behandeld en beloond worden op de werkvloer er werk aan de winkel is!
Annemarie.
DEEL
Lees ook
Recensie: Invisible Women – Caroline Criado Perez
Recensie: Wij zijn Angela
Recensie: On Fire. The Burning Case For A Green New Deal – Naomi Klein
