Headscarves and Hymens: Why the Middle East Needs a Sexual Revolution’ is geschreven door Mona Eltahawy, naar aanleiding van haar controversiele artikel ‘Why do they hate us?’ uit 2012. In dit artikel bekritiseert ze de behandeling en onderdrukking van vrouwen in het Midden Oosten. Het boek geeft een uitgebreid, kritisch en provocerend antwoord op de vraag ‘Why do they hate us?’. In ‘Headscarves and Hymens’ verbindt Eltahawy de Arabische lente met de positie van vrouwen in de verschillende samenlevingen in het Midden Oosten. Volgens Eltahawy moet er eerst een seksuele revolutie plaats vinden voordat landen in het Midden Oosten permanente veranderingen kunnen aanbrengen in de maatschappij: ‘Our political revolutions will not succeed unless they are accompanied by revolutions of thought — social, sexual, and cultural revolutions that topple the Mubaraks in our minds as well as our bedrooms’. Eltahawy onderbouwt haar argumenten met informatie uit interviews met prominente feministen uit het Midden Oosten, wetenschappelijk onderzoek en haar eigen ervaringen als feministische vrouw, journalist, activiste, twitteraar en moslima uit Egypte.
Headscarves and Hymens is een provocerend en confronterend boek over de maatschappelijke praktijken die traditionele genderrollen in stand houden in het Midden Oosten. Ze bekritiseert zowel het Midden Oosten als het Westen, waar gender gebruikt wordt in het politieke spel. Als Nederlandse,linkse feminist werd ik door haar boek geconfronteerd met de schade die culturele sensitiviteit kan aanrichten ten opzichte van de veiligheid en positie van vrouwen in het Midden Oosten. Eltahawy maakt dat je een ongemakkelijk gevoel krijgt over het feit dat je praktijken zoals de sluier in welke vorm dan ook, ooit hebt verdedigd onder de noemer van culturele sensitiviteit. Ze geeft een harde schop richting cultuur-sensitieve regeringen in de westerse wereld door te stellen dat: ‘When Westerners remain silent out of ‘respect’ for foreign cultures, they show support only for the most conservative elements of those cultures.’ Ze stelt dat stilte grotere schade doet dan woorden, doordat politiek links in de naam van cultuurrelativisme kritieke stemmen inbindt. Dit laat zien hoe dun de lijn is als het gaat om culturele sensitiviteit, activisme en privilege. Maar ook voor extreem rechts heeft Eltahawy geen goed woord over, omdat het lijden van vrouwen in het Midden Oosten vaak wordt gebruikt voor het eigen politieke gewin van deze groep. Ze geeft hierbij aan hen terug dat: ‘no country is free of misogyny, and that their efforts to reverse hard-earned women’s reproductive rights makes them brothers-in hatred to our islamists’. Ze spreekt zich fel uit over het misbruiken van de situatie van vrouwen in het Midden Oosten in de wereldpolitiek.
‘Headscarves and hymens’ is geschreven om de confrontatie aan te gaan, te bekritiseren en te choqueren. Eltahawy neemt daarbij de nodige vrijheden als het gaat om de culturele, politieke en religieuze nuanceringen in het Midden Oosten. Daarnaast laat ze weinig vrijheid voor de agency van vrouwen die niet haar ervaringen met Islam delen. Zo zegt ze bijvoorbeeld dat: ‘The notion of the strong woman at home is a myth we are encouraged to believe in order to keep in place an oppressive system […] The “strong woman” at home cannot advance herself if she has internalized patriarchy and its ills’. Persoonlijk vraag ik me af of dit elkaar altijd uitsluit. De nuancering zit hem in de keuze van de vrouw om thuis te zijn. Een sterke vrouw thuis kan namelijk haar eigen manier de patriarchie ondermijnen, zeker in relatie tot de opvoeding van haar kinderen. In haar eigen woorden kan de prevalerende misogynie in het Midden Oosten alleen worden bestreden als vrouwen het aandurven om te rebelleren, ‘immodest’ te zijn en wanneer zij weigeren te gehoorzamen. Het was haar eigen weg tot het feminisme, maar dit betekent natuurlijk niet dat het de enige weg is.
Een van de vragen die mij het meeste bij bleef na het lezen van dit boek is: wat is vrijheid? Is het vrijheid om vrouwen verplicht te sluieren? De meeste zullen zeggen: nee dat is geen vrijheid. Is het dan vrijheid om vrouwen te verplichten zich uit te kleden door de sluier te verbieden? Dit is een vraag waar Eltahawy ook mee worstelt, in haar mening is vrijheid zeker in relatie tot de sluier echter een mythe. Zij beargumenteert dat door de sluier te verbieden er actief gestreden wordt tegen de onderdrukking van vrouwen. Daarnaast ziet zij de sluier als oorzaak en als symptoom van vrouwelijke onderdrukking. Haar argument is overtuigend, zeker in combinatie met haar persoonlijke verhaal, maar simplificeert de historische en religieuze achtergronden van de sluier tot een genderrepressiemiddel. Het is niet te ontkennen dat de sluier een symptoom is van wijdverspreide misogynie. Door vrouwen te veroordelen omdat ze de sluier dragen, ontkent Eltahawy vrouwen dezelfde keuze als de maatschappij die haar gedwongen heeft hem wel te dragen. Het blijft dus de vraag wat is vrijheid? Mensen kunnen alleen handelen binnen de wereld en cultuur die ze kennen. Hier tegen in opstand komen is een lange en moeilijke tocht, een weg die niet voor alle vrouwen mogelijk is. Het is een element wat Eltahawy ook herkent en erkent.
‘Headscarves and Hymens: Why the Middle East Needs a Sexual Revolution’ is een activistisch boek met veel inspirerende en emotionele persoonlijke verhalen van Eltahawy en andere vrouwen. Eltahawy wil vrouwen in het Midden Oosten aansporen zich te verzetten tegen de patriarch en het westen bekritiseren om het wegkijken wanneer vrouwen lijden. Het is een boek wat duidelijk met veel passie en overtuiging is geschreven. Echter juist door de activistische insteek van het boek moeten er soms vraagtekens worden gezet bij de definities die worden gehanteerd en de uitspraken die worden gedaan. Men moet niet vergeten dat Mona Eltahawy één stem is onder vele miljoenen vrouwen in het Midden Oosten. Haar verhaal en ervaringen laten de obstakels zien van een vrouw uit Egypte die met haar eigen cultuur en identiteit in gevecht moet, omdat ze op zoek is naar de vrijheid om te zijn wie ze werkelijk is en niet wat de maatschappij waarin ze is opgegroeid van haar verwacht. Eltahawy is een zeer inspirerende stem die niet bang is om te provoceren. Dat doet ze met als doel dat er eindelijk actie wordt ondernomen om vrouwen te beschermen in een cultuur, die vrouwen ogenschijnlijk haat.
Door: Nina van der Leer